Γράφει ο Κωνσταντίνος Καραγιάννης
Είτε ως ο απόλυτος κίνδυνος είτε ως ο μεγαλύτερος εμπαιγμός,
ο προορισμός είναι κοινός. Τέλος εποχής. Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε κρίσεις.
Για να είμαι ακριβής ένα ντόμινο κρίσεων ή μάλλον
μια σκυταλοδρομία. Άλλοι
πιστεύουν ότι είμαστε οι θεατές και άλλοι οι δρομείς. Σήμερα κοινό και
συμμετέχοντες έχουν πέσει πάνω στην τελευταία αλλαγή, στην έσχατη σκυτάλη, και
ουδείς γνωρίζει ποιος και πως θα καταφέρει να τερματίσει. Οι γεωπολιτικές
σταθερές μετακινούνται ανεξέλεγκτα ως τεκτονικές πλάκες, οι υπερδομές του
πλανήτη διασφαλίζουν τα συμφέροντα της ελίτ ονομάζοντάς τα «ειρήνη», η εθνική
κυριαρχία των κρατών συρρικνώνεται, η αλλοίωση της ιδιοπροσωπίας των λαών ενισχύεται,
το τοτέμ του ανθρώπου-καταναλωτή αντικαθιστά κάθε Ιερό και Όσιο, αξία και
παράδοση, και η πανδημία του κορωναϊού προελαύνει, βάζοντας μας προ των ευθυνών
μας, δοκιμάζοντας ταυτόχρονα τη λογική, την κρίση και τη συνείδησή μας. Θυμίζει
ταινία επιστημονικής -κυριολεκτικά- φαντασίας αυτό στο οποίο πρωταγωνιστούμε.
Τώρα όμως όσο ποτέ άλλοτε διανύουμε τα τελευταία μέτρα μια οδυνηρής διαδρομής
που η ανθρωπότητα έχει ξαναζήσει και ο προβληματισμός δεν μπορεί παρά να είναι
ένας. Οδηγούμαστε άραγε προς μία ολική επαναφορά;
Προειδοποιητικά πυρά από την ίδια την Ιστορία.
Η ιστορία σχηματίζει μεγάλους κύκλους που αγνοώντας τους
γίνονται ακόμα μικρότεροι. Θα μπορούσε κανείς να πιάσει το κουβάρι και πιο
πριν, όταν ο κόσμος μας δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένος, αλλά έχει σημασία να δούμε
τι ακριβώς έχουμε διαδεχθεί από τον προηγούμενο αιώνα. Το 1929 η ιστορία έβαλε
μια πινέζα στο χάρτη της παγκόσμιας οικονομίας πιστεύοντας πως ο εξελισσόμενος
κόσμος θα τη χρησιμοποιούσε ως σημείο αναφοράς και αποφυγής. Ουδόλως, παρόλο που
οι λέξεις «κραχ», «δανεικά», «υπερχρέωση» και «ύφεση» ουσιαστικά απέκτησαν τότε
τη σημασία τους. Όλες μαζί βέβαια σήμαιναν και σημαίνουν και συνεπάγονται
καταστροφή. Από τη « Μαύρη Πέμπτη» ως τη « Μαύρη Τρίτη», από τις 24 ως τις 29
Οκτωβρίου του 1929, πέντε μόλις ημέρες ήταν ικανές για να αποδείξουν πόσο
εύκολα ταξιδεύει ένας ολόκληρος κόσμος από την ανεξέλεγκτη αναπτυξιακή πτήση
στην ελεύθερη πτώση. Η αλματώδης πορεία της Αμερικανικής οικονομίας ξεκίνησε
μετά τον Α' Παγκόσμιο όταν στη Γηραιά Ήπειρο καταστράφηκαν τα εργοστάσια και
όλες οι παραγωγικές δομές. Σε διάστημα μιας δεκαετίας στις Η.Π.Α η βιομηχανία
κάλπασε με ταχύτατους ρυθμούς. Οι επιχειρήσεις κερδίζουν και δανείζουν χρήμα
και στις ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες οι βιομηχανίες αξιοποιώντας το αμερικανικό
παράδειγμα στρέφονται προς τη μαζική τυποποιημένη παραγωγή. Σε όλη αυτή τη
συγκυρία η πληθώρα προϊόντων και η ανάγκη για πλούτο και κατανάλωση έριξε το
σπόρο κι άνθισε η κερδοσκοπία που σε συνδυασμό με τον σχεδόν ανύπαρκτο
ελεγκτικό μηχανισμό, γέμισε την επικράτεια και τον κόσμο ολόκληρο με «δανεικά
κι αγύριστα», υπερχρεωμένες επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Το 1929 ξεκίνησε με
τεράστια κέρδη σε όλους τους τομείς. Από τη λιανική ως τις ανοικοδομήσεις και
την αυτοκινητοβιομηχανία η κερδοφορία για τις επιχειρήσεις σε σχέση με το 1928
είναι στο συν 36,5 %. Η πιστωτική χαλάρωση από τις τράπεζες, με τις ευλογίες
του κράτους, σε ένα τέτοιο καθεστώς ανάπτυξης ήταν δεδομένη ασχέτως αν τα
αποθέματα σε χρυσό δεν κάλυπταν επ' ουδενί το τεράστιο άνοιγμα των δανείων. Το
χρήμα ήταν φθηνό και η πρόσβαση εύκολη. Όλοι πλέον έπαιζαν σ' ένα παιχνίδι που
λίγοι ήξεραν τους κανόνες και κανείς δεν ήθελε να δει τα σημάδια του πως θα
κατέληγε. Με την αναλογία κερδών ανά μετοχή των αναπτυσσόμενων εισηγμένων
εταιριών να είναι μεγάλη, το χρηματιστήριο μετονομάστηκε σε «καζίνο», με
ανθρώπους από κάθε οικονομική και κοινωνική στάθμη να έχουν κίνητρα και να
δανείζονται για να παίξουν στη φούσκα που είχε στηθεί και σύντομα θα έσκαγε.
Ακόμα κι όταν το πρώτο εξάμηνο του ίδιου έτους οι ψίθυροι έγιναν κραυγές
αγωνίας για το επερχόμενο οικονομικό τέλμα, στην αμερικανική κυβέρνηση δίπλα
στον Πρόεδρο Χέρμπερτ Χούβερ υπήρχαν οι γνωστοί άγνωστοι εντεταλμένοι
σπεκουλαδόροι για να κατευνάσουν τα πνεύματα. Θεωρίες υπάρχουν πολλές σχετικά
με τις ευθύνες του κράτους και της αγοράς. Το κράχ ήταν μια πυρηνική βόμβα για
την οικονομία οικουμενικά. Μια δεκαετής ύφεση έγινε ο προάγγελος μιας
θηριωδίας. Η ανθρωπότητα οδηγήθηκε στο Β' Παγκόσμιο πόλεμο από αυτό το οστικό
κύμα.
Η σύμπτωση δε μπορεί να επαναλαμβάνεται.
Μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο και τις οδυνηρές του συνέπειες
οι νικητές Η.Π.Α, Ρωσία, Μ. Βρετανία καθώς και η Κίνα, η Γαλλία μαζί με τους
υπόλοιπους μικρότερους συμμάχους ( συνολικά 44 χώρες ) συνάπτουν την παγκόσμια
συμφωνία του Bretton Woods τον Ιούλιο του 1944 στην ομώνυμη περιοχή του New
Hampshire της Αμερικής. Επρόκειτο ουσιαστικά για ένα σύστημα που αντικατέστησε
τον ισχύοντα κανόνα του χρυσού. Με το νέο σύστημα κάθε χώρα που συμμετείχε
αναλάμβανε την υποχρέωση να ασκήσει τέτοια νομισματική πολιτική που να διατηρεί
την συναλλαγματική της ισοτιμία σταθερή σε μια καθορισμένη τιμή σε σχέση με τον
χρυσό ( με μέγιστη απόκλιση 1%). Η μετατρεψιμότητα βέβαια των νομισμάτων σε
χρυσό ήταν μια δυνατότητα που είχε μόνο το δολάριο (35 $ /ούγια) σε σχέση με όλα
τα άλλα νομίσματα. Αυτό κατέστησε το αμερικανικό νόμισμα ως ισχυρό- παρεμβατικό
νόμισμα, ως ένα σημείο αναφοράς δηλαδή για τις παγκόσμιες συναλλαγές. Στη
συνδιάσκεψη αυτή με το βλέμμα στην αποφυγή στο μέλλον όλων των αιτιών που
μπορούν να οδηγήσουν σε καταστάσεις νομισματικής αστάθειας και υπερπληθωρισμού
ως και σε νέα μελλοντική οικονομική καταστροφή, αποφασίστηκε και η δημιουργία
δομών στήριξης του Bretton Woods. Η σύσταση δηλαδή του Διεθνούς Νομισματικού
Ταμείου καθώς και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η αμέσως επόμενη κίνηση ιστορικής
αξίας και λυσάρι προβληματισμών περί διεθνούς επιρροής έως σήμερα ήταν τον
Οκτώβριο του ίδιου έτους όταν Τσόρτσιλ και Στάλιν συνέταξαν το «πονηρό έγγραφο»
με το οποίο μοιράστηκαν την Ευρώπη. Ένα χρόνο μετά το 1945 έγιναν οι διαπραγματεύσεις
για την ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Ένα τέλειο ιδεαλιστικό σχέδιο για
την παγκόσμια και αιώνια Ειρήνη. Όλα δείχνουν πως η ανθρωπότητα πήρε το μάθημά
της. Το καλοκαίρι του 1971 ο Πρόεδρος των Η.Π.Α Ρίτσαρντ Νίξον αντιμέτωπος με
τα τεράστια ελλείμματα που δημιουργήθηκαν α) από την τεράστια ζήτηση και
ανεξέλεγκτη έκδοση δολαρίων - ως το μέσο
των παγκόσμιων εμπορικών δραστηριοτήτων- με αποτέλεσμα να κλυδωνίζονται οι
εγγυήσεις του νομίσματος ως προς τα αποθέματα σε χρυσό και β) από το δαπανηρό
-έναν ακόμη- πόλεμο στο Βιετνάμ , αποφάσισε και ακύρωσε μονομερώς τη συμφωνία
του 1944 και το σύστημα Bretton Woods κατέρρευσε. Άλλη μια οικονομική κρίση
είναι γεγονός. Άλλη μια μέχρι την επόμενη, αφού το 1973 περνάμε στη πετρελαϊκή.
Αστάθεια και πάλι στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα και αντικατάσταση της
σχέσης δολαρίου-χρυσού με αυτή του δολαρίου-πετρελαίου. Ενέργεια, πλούτος,
επικυριαρχία, όλοι και όλα στο προσκήνιο. Η ηγεμονία του δολαρίου φθάνει στο
ζενίθ και το 1987 ο Dow Jones κάνει βουτιά 22,6% και χάνεται το 1/3 της αξίας
του. Μια ακόμη μαύρη μέρα, αυτή τη φορά Δευτέρα και 2 μήνες έντονων
διακυμάνσεων κι απώλειας 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Οι καθηγητές της
οικονομικής θεωρίας ακόμη ψάχνουν τι προκάλεσε αυτό τον κλονισμό στην αγορά
ωστόσο οι εντάσεις της εποχής στον Περσικό κόλπο δεν μπορεί παρά να είναι
σημαντικός παράγοντας στην εξίσωση. Το γεγονός ότι κάποιοι πληρώνουν τα
σπασμένα επιβεβαιώνεται εκ νέου. Και για να τρέξουμε λίγο στο κοντινό παρελθόν
τα ίδια σπασμένα ξανά πληρώθηκαν και το 2007-2009 έως σήμερα. Νέα παγκόσμια
οικονομική ύφεση από τα κόκκινα δάνεια και την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων
στις Η.Π.Α. Η Lehman Brothers και η Goldman Sachs μας είναι γνωστές, στην αρχή
μιας κρίσης που ζήσαμε από πρώτο χέρι.
Αυτό στο οποίο πρέπει να δώσουμε έμφαση είναι πως από το
1944 κι έπειτα το μόνο που μένει είναι τα εργαλεία στήριξης αυτού που τελικά
διαλύθηκε ενώ δημιουργήθηκε για να αποφευχθούν στο μέλλον οικονομικές
καταστροφές. Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα υπάρχουν. Οι «θεσμοί» όπως τους
ξέρουμε σήμερα. Κι έχουν κάνει τρομακτικά λάθη διαχείρισης τέτοια σε βαθμό που
αντικαταστάθηκαν ως ανέκδοτο μέχρι και τα ( εννοείται καταστροφικά ) «greek
statistics». Αν συνυπολογίσουμε και την πυροδότηση των κρίσεων από την αέναη
μάχη εξασφάλισης των συμφερόντων των ισχυρών, γίνεται αντιληπτό ότι οι φάσεις
των οικονομικών κύκλων ( ύφεση, άνοδος, κρίση, κάθοδος ) και η ασυμμετρία τους
είναι αποτέλεσμα του γενικότερου χειρισμού των εμπλεκομένων ανά φάση. Και
βέβαια όλα αυτά εις βάρος της κοινωνίας. Διότι όλες οι διορθωτικές ενέργειες
διαχρονικά από κρίση σε κρίση για τη μη επανάληψή τους έγιναν δίχτυ ασφαλείας
των μεγάλων δυνάμεων και των τραπεζών. Το ζήτημα όμως εδώ δεν είναι να κρίνουμε
αυτά που έχουν ήδη κριθεί. Είναι να καταγράψουμε σε ποιο σημείο της ιστορίας
βρισκόμαστε. Σε ποιο τεταρτημόριο του κύκλου. Της Ιστορίας, όχι της οικονομίας.
Είπαμε. Μετά από οικονομική καταστροφή υπάρχει πόλεμος. Και είναι ήδη εδώ.
Τα αξιώματα, οι αρχές και οι συγκρούσεις
Ο Ο.Η.Ε. είναι ένα επίτευγμα του ανθρώπου. Δημιουργήθηκε
μετά από οδύνη πανανθρώπινη γι αυτό και η αποστολή του οφείλει, είναι
εξαναγκασμένη θα έλεγε κανείς, να επιτύχει. Η αποστολή αυτή εν τη γέννησή της
επρόκειτο να στηριχθεί σε κάποιες αρχές όπως η εθνική κυριαρχία, η αυτοδιάθεση
των λαών, η ειρηνική διαμεσολάβηση, η συγκράτηση της επιθετικότητας, η
συλλογική ασφάλεια, η καλή γειτονία η συμβολή στην κοινωνική και οικονομική
πρόοδο των εθνών. Παρατηρώντας τις εξελίξεις σήμερα αλλά και τα τελευταία
χρόνια, έχοντας στο μυαλό την μαρτυρική Κύπρο και την πάγια στρατηγική
πρόκλησης και δημιουργίας προηγούμενων ή κεκτημένων δικαιωμάτων από πλευράς της
Τουρκίας ειδικά τώρα στα σύνορά μας σε στεριά και θάλασσα, διαπιστώνουμε ότι
αυτές οι αρχές στο σύνολό τους ίσχυαν κάποτε. Σαφέστατα εάν οι αρχές ίδρυσης
αυτής της Παγκόσμιας υπερδομής παρέμεναν αναλλοίωτες, τα πράγματα θα ήταν
διαφορετικά σε πολλές ανά τον κόσμο διαπραγματεύσεις. Αυτή την
μετατροπή-έκπτωση αρχών αναλύει στο βιβλίο του « Το έγκλημα του εποικισμού στο
Διεθνές Δίκαιο » ο Δρ Μιχάλης Σταυρινός : « ... η επιβράβευση της αδιαλλαξίας
στον βωμό της επίτευξης λύσης, ώστε να προσεγγιστούν οι θέσεις του πλέον
ισχυρού ( συνήθως εν αδίκω ευρισκόμενου), αποτελεί την κύρια αιτία της
διολίσθησης των θέσεων αρχής του ΟΗΕ, με αποτέλεσμα , αφενός τον κλονισμό της αξιοπιστίας
του και, αφετέρου, την αδυναμία άρσης του αδιεξόδου... ... Η εκφυλιστική
διαχρονικά αυτή προσέγγιση του Ο.Η.Ε., θα έπρεπε να διδάξει ότι: η διαιώνιση
ενός προβλήματος από τον παραβάτη του Διεθνούς Δικαίου εξελικτικά τον
«δικαιώνει», αφού η πολιτική στόχευση προσέγγισης των μερών από τον όποιο
διαμεσολαβητή σε μια διαφορά ευνοεί τον αδιάλλακτο, από τη στιγμή που οι αρχικά
άτεγκτες θέσεις αρχών μετατρέπονται εξελικτικά σε προσεγγίσεις πολιτικής
αναγκαιότητας, πλησιάζοντας κάθε φορά περισσότερο τις ακραίες και αρχικά
απαράδεκτες θέσεις του αδικοπραγούντος. Για το λόγο αυτό, ο Ο.Η.Ε. θα όφειλε να
παραμείνει αμετακίνητα προσκολλημένος στις αρχές που πρεσβεύει η διεθνής
νομιμότητα, διαφορετικά θα διακινδυνεύει να θεωρηθεί ηθικός αυτουργός και
υποκινητής μακροπρόθεσμα των συγκεκριμένων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.»
Με αυτή τη διαφορά πολιτικής να παγιώνεται ποιος μπορεί να είναι σίγουρος ότι ο
κατεξοχήν θεματοφύλακας της ειρήνης μπορεί να πράξει τα δέοντα. Στον πρόλογο
του καταστατικού χάρτη του Ο.Η.Ε. διαβάζουμε :
«Εμείς οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών αποφασισμένοι
να σώσουμε τις ερχόμενες γενεές από τη μάστιγα του πολέμου,
που δύο φορές στα χρόνια μας, έφερε στην ανθρωπότητα ανείπωτη θλίψη».
Βρισκόμενοι ήδη σε πόλεμο γνωρίζουμε εκ του αποτελέσματος ότι
αυτή τη μορφή του δεν την συμπεριέλαβαν στην παραπάνω πρόταση. Μέσα σε καθεστώς
καχυποψίας μεταξύ των μεγάλων που διαφεντεύουν αυτό τον κόσμο δε μπορείς απλά
να μιλάς για καλές προθέσεις.
Πόλεμος και πνευματική αιχμαλωσία εν μέσω πανδημίας
Η γνώση της ιστορίας είναι απαραίτητο εφόδιο για την
εξασφάλιση της ελευθερίας και προϋπόθεση για τη διατήρηση της δημοκρατίας. Και
θέλει πίστη που είναι σε έλλειψη σε αυτό τον κόσμο. Περάσαμε μια δεκαετία
παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και σήμερα είμαστε σε πόλεμο. Ο πόλεμος αυτός
είναι αντισυμβατικός και πολύπλευρος. Οι συγκρούσεις είναι υποβόσκουσες κι
απρόβλεπτες. Ένας υβριδικός πόλεμος που είναι εξίσου εξαντλητικός και
αποτελεσματικός ενάντια σε όσους πιστεύουν ότι η ζωή είναι κάτι παραπάνω από
μια βιολογική κατάσταση. Οι μάχες είναι καθημερινές με σύγχρονα όπλα που
βάλλουν σε πνευματικούς στόχους. Ένας ολόκληρος πλανήτης υπερχρεωμένος έτοιμος
να εκραγεί.. Τα ερείπια μετά το τέλος αυτής της σύγκρουσης δεν θα είναι των
πόλεων αλλά των ψυχών. Και βέβαια σε όλα αυτά έχει προστεθεί στις μέρες μια
πανδημία. Σα να κορυφώνεται η τραγικότητα γύρω μας. Σα να βοά το θηρίο που μας
στοιχειώνει πριν ξεψυχήσει. Μέρος αυτού του πολέμου ή συγκυρία; Ποιος ξέρει
αυτή την ώρα. Σήμερα η υγεία μας δοκιμάζεται από την απειλή του κορωναϊού που
είτε τεχνητά υποβοηθούμενος είτε μας επισκέφθηκε φυσικά κι αναπόφευκτα,
οφείλουμε να δείξουμε τη δέουσα προσοχή στις συστάσεις των ειδικών και εφόσον
λέμε ότι επικαλούμαστε τη λογική για να προφυλαχτούμε ας την χρησιμοποιούμε
πάντα και όχι κατά το δοκούν. Ο εκούσιος αποκλεισμός της λογικής σε περιπτώσεις
που απαιτούν κόπο ή στις υποχρεώσεις μας, οφείλουμε να ξέρουμε πως είναι
μέγιστη υποκρισία. Η πανδημία που αντιμετωπίζουμε είναι μια πρώτης τάξεως
ευκαιρία να δούμε καθαρά. Να κάνουμε την απαραίτητη ενδοσκόπηση, να
μελετήσουμε, να παρατηρήσουμε. Να κρατήσουμε συγκροτημένη τη σκέψη μας για το
μετά και να είμαστε κοντά στα γεγονότα. Αυτά που διακυβεύονται για μας και την
Πατρίδα μας πέρα από τον ιό δυστυχώς δε έχουν σταματήσει.. . Ο παροπλισμός λόγω
κατάστασης και η χαύνωση σε ζωντανή σύνδεση μέσω wifi θα μας καταδικάσει σε μια
μη αναστρέψιμη πνευματική αιχμαλωσία. Γι αυτό χρειάζεται εγρήγορση. Για τους
επόμενους μήνες, διεθνώς, μπαίνουμε σε
διαδικασία επαναπροσδιορισμού με αποκορύφωμα μια επανεκκίνηση. Η νέα τάξη
πραγμάτων θα επιδιώξει μια Οικουμενική διακυβέρνηση και πολτοποίηση. Εμείς
πιστεύουμε ότι έχει έρθει η ώρα των Εθνικών κρατών και η επίτευξη της εκ των
διαφερόντων μέγιστης αρμονίας αυτού του κόσμου. Μετά από τόσα δεινά ας είναι η
σειρά της κοινωνίας να ευεργετηθεί. Είμαστε στο μεταίχμιο. Στην τελευταία
στροφή. Το μόνο σίγουρο ; Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο μετά από αυτή την
περιπέτεια.
Κωνσταντίνος Ν. Καραγιάννης *
* Πτυχιούχος Διοίκησης Επιχειρήσεων
Δημοσιογράφος
Πρόεδρος του
Συλλόγου Ποντίων Ν. Εύβοιας " ΟΙ ΚΟΜΝΗΝΟΙ"
- στις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου ήταν υποψήφιος
ευρωβουλευτής με την παράταξη "Ελεύθερη Πατρίδα".
