Νομοσχέδιο που αλλάζει άρδην το σκηνικό στην αγορά εργασίας, διαμορφώνοντας ένα εντελώς καινούργιο τοπίο, είναι αυτό που φέρνει το υπουργείο Εργασίας. Την ίδια στιγμή, όμως, αναλύοντας τα 129 άρθρα του, διαπιστώνονται σημεία που αποτελούν αιτίες αντιπαράθεσης, ενώ δημιουργούν «ευκαιρίες» για εκμετάλλευση από όσους επιθυμούν τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Δεν είναι μόνο οι τροποποιήσεις στις υπερωρίες, στις απολύσεις (συνδυαστικά με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας), ούτε οι παρεμβάσεις στην κυριακάτικη αργία και στη λειτουργία του ΣΕΠΕ. Υπάρχουν κρίσιμες αλλαγές που σχετίζονται με την άδεια άνευ αποδοχών, με την ελάχιστη παρεχόμενη υπηρεσία σε περίπτωση απεργίας, με τη θεσμοθέτηση του συνδικαλιστικού μητρώου και με την κατάργηση της επιτροπής προστασίας των συνδικαλιστικών στελεχών. Ερωτηματικά, όμως, δημιουργούνται ακόμα και από προδήλως θετικά μέτρα, όπως είναι η Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας, που η καθυστέρηση στην εφαρμογή της περιορίζει την αξιοποίησή της σε μια περίοδο τόσο μαζικής απορρύθμισης στην αγορά εργασίας.
Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που, όπως ο ίδιος ο υπουργός Εργασίας παραδέχτηκε κατά την προχθεσινή παρουσίασή του, απασχολεί εδώ και έναν μήνα το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Οι αλλαγές που ετοιμάζονται να θεσμοθετηθούν είναι σαρωτικές. Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν και ψιλά γράμματα στο νομοσχέδιο που χρήζουν μεγαλύτερης αποσαφήνισης. Ας δούμε μια δεκάδα από τα πλέον χαρακτηριστικά εξ αυτών.
Υπερωρίες
Στο σχέδιο νόμου προβλέπεται αύξηση του ετήσιου αριθμού των νόμιμων υπερωριών από 96 στη βιομηχανία και 120 στις υπηρεσίες, στις 150 για όλους με προσαύξηση 40% (όπως ισχύει σήμερα).
Την ίδια στιγμή, για περιπτώσεις παράνομης υπερωρίας η αποζημίωση χορηγείται με προσαύξηση στο 120% και όχι στο 80% όπως ίσχυε έως τώρα.
Το γεγονός όμως ότι υπάρχει σημαντική αύξηση στις νόμιμες υπερωρίες που είναι και φθηνότερες, ασφαλώς και θα προκαλέσει μείωση στη χρήση των παράνομων, που είναι και πιο ακριβές. Συνδυαστικά, αφού ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να εργάζεται 10ωρο, λιγότερες μέρες την εβδομάδα, χωρίς μισθολογική μεταβολή, τότε το κόστος υπερωριών για τις επιχειρήσεις θα μειωθεί σημαντικά. Ταυτόχρονα, όμως, ίσως μειωθεί και το πρόσθετο έσοδο που έχει ο εργαζόμενος, δουλεύοντας υπερωριακή απασχόληση.
Επίσης, θα μπορεί με απόφαση του γ.γ. Εργασίας να χορηγείται στις επιχειρήσεις «ειδική άδεια» για σπουδαίο λόγο και οι υπερωρίες να υπερβαίνουν το επιτρεπόμενο ανώτατο όριο. Σε αυτές τις «ειδικές περιπτώσεις» θα υπάρχει ουσιαστική απελευθέρωση υπερωριών, χωρίς πρόσθετη αμοιβή.
Απολύσεις
Το σκέλος των απολύσεων, συνδυαστικά με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, αποτελεί επίσης σημείο τριβής. Πρακτικά, το γεγονός ότι θα μπορεί ένας εργαζόμενος να διαλέξει να εργάζεται 10 ώρες την ημέρα, αλλά για τέσσερις ημέρες την εβδομάδα και να έχει τρεις ημέρες ξεκούραση, θα ισχύει με εύρος έξι μηνών το πολύ. Στη συνέχεια θα πρέπει η επιχείρηση, στην ατομική σύμβαση που θα υπογράψει με τον εργαζόμενο, να του δώσει την ευκαιρία να εργάζεται λιγότερο από το οκτάωρο, δηλαδή έξι ώρες. Έτσι, θα εξισορροπείται το συνολικό ωράριο εργασίας. Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο με τη λήξη της 10ωρης απασχόλησης ο εργαζόμενος να απολυθεί. Σε μια τέτοια περίπτωση, η επιχείρηση θα έχει κάνει χρήση της υπερεργασίας του, αλλά εκείνος δεν θα έχει προλάβει να καρπωθεί το όφελος, από τη λιγότερη απασχόληση, σε βάθος χρόνου. Στις διατάξεις του νομοσχεδίου δεν φαίνεται να προστατεύεται ο εργαζόμενος από μια τέτοια περίπτωση απόλυσης, που θα μπορούσε προδήλως να θεωρηθεί καταχρηστική.
Επίσης, ακόμα και το σκέλος της καταχρηστικότητας να κριθεί θετικά για τον εργαζόμενο, με μία απλή αίτησή του, ο εργοδότης θα αποφεύγει να τον επαναπροσλάβει και απλώς θα του καταβάλλει ένα αντίτιμο, ως πρόσθετη αποζημίωση.
Κυριακάτικη αργία
Το γεγονός ότι αυξάνονται σημαντικά οι κλάδοι οι επιχειρήσεις των οποίων θα μπορούν να δουλεύουν και τις Κυριακές, χρήζει σαφώς περαιτέρω ανάλυσης. Ήδη ο υπουργός Εργασίας, Κωστής Χατζηδάκης, έχει αναφερθεί στο παράδειγμα των logistics, επισημαίνοντας ότι αν δεν λειτουργούν και την Κυριακή δεν θα μπορέσει η χώρα να γίνει στην πράξη κόμβος διαμετακομιστικού εμπορίου. Όμως εκφράζονται απορίες για τον λόγο που στην ίδια μοίρα μπαίνουν και τα λογιστήρια των επιχειρήσεων και ο δημόσιος τομέας, ως προς το σκέλος της καταβολής των συντάξεων.
Άδεια άνευ αποδοχών
Πρόκειται για το άρθρο 61 του νόμου, με το οποίο για πρώτη φορά θεσμοθετείται τέτοιας μορφής άδεια, άνευ αποδοχών, στον ιδιωτικό τομέα. Τονίζεται μάλιστα ότι θα προκύπτει έπειτα από συμφωνία εργοδότη με εργαζόμενο. Μάλιστα θα μπορεί να προτείνεται από τον εργοδότη, γεγονός που ενδέχεται να προκαλέσει την εφαρμογή μοντέλου αναγκαστικής άδειας για περιπτώσεις επιχειρήσεων που θα βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση.
Ελάχιστη παρεχόμενη υπηρεσία
Πρόκειται για την περίπτωση όπου σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας, σε περίπτωση απεργίας, θα πρέπει να υπάρχουν εργαζόμενοι που θα συνεχίζουν να δουλεύουν. Η διάταξη όμως δεν λέει «1/3 προσωπικού ασφαλείας», αλλά «1/3 παρεχόμενου έργου». Συνεπώς, θα υπάρχουν περιπτώσεις όπου για να καλυφθεί το ανωτέρω ποσοστό θα πρέπει να εργαστούν πολλοί παραπάνω εργαζόμενοι από το 1/3 του συνόλου. Για παράδειγμα, για να κινείται το 1/3 των καραβιών, δεν χρειάζεται μόνο να υπάρχουν ναυτεργάτες, αλλά και προσωπικό ξηράς. Επίσης, για να λειτουργεί το 1/3 του μετρό, δεν πρέπει να υπάρχουν μόνο οδηγοί για τους συρμούς, αλλά και σταθμάρχες, ελεγκτές εισιτηρίων, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό. Συνεπώς, μένει να κριθεί στην πράξη πώς θα λειτουργεί στο εξής ο θεσμός της απεργίας.
Συνδικαλιστικό μητρώο
Το γεγονός ότι καθίσταται υποχρεωτικό το συνδικαλιστικό μητρώο δημιουργεί προβλήματα στη λειτουργία των συνδικάτων. Θεωρείται πάρα πολύ δύσκολο, έως αδύνατο, να μπορούν να υπάρχουν ψηφιακά βιβλία ή να γίνει πληροφοριακή διασύνδεση, ή να υπάρχουν οικονομικές καταστάσεις μελών, από απλούς συνδικαλιστές.
Θα πρέπει να γίνουν προσλήψεις δικηγόρων και λογιστών, πράγμα ιδιαίτερα δύσκολο. Άρα είναι πιθανό ο ρόλος των συνδικάτων για την υπογραφή Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας ή κήρυξης απεργιών να υποβαθμιστεί.
Επιτροπή προστασίας συνδικαλιστικών στελεχών
Το γεγονός ότι έως τώρα τα συνδικαλιστικά στελέχη βρίσκονταν εν πολλοίς στο απυρόβλητο αποτελούσε πρόκληση. Όμως τώρα, με την κατάργηση της αρμόδιας επιτροπής, εκφράζονται φόβοι ότι θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο: Μένει δηλαδή να φανεί στην πράξη εάν θα υπάρξουν μαζικά απολύσεις συνδικαλιστών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το «μήνυμα» που θα σταλεί στους υπόλοιπους εργαζόμενους.
Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας
Πρόκειται για θετική παρέμβαση, που έχει ως στόχο να «βάλει τάξη» στο θολό τοπίο των ωραρίων και των υπερωριών που επικρατούν σε ένα τμήμα της αγοράς εργασίας. Όμως η συγκεκριμένη διαδικασία δεν θα εκκινήσει άμεσα, παρά το γεγονός ότι θα αποτελούσε και ένα πεδίο ανάδειξης του υγιούς ανταγωνισμού ανάμεσα στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Θα πραγματοποιηθεί πιλοτικά, αρχίζοντας από τις μεγάλες επιχειρήσεις, με στόχο το 2022 να προχωρήσει η καθολική εφαρμογή της, εάν δεν υπάρξουν στο μεταξύ τυχόν αστοχίες και επαναπροσεγγίσεις.
Γίνεται Ανεξάρτητη Αρχή το υποστελεχωμένο ΣΕΠΕ
Το γεγονός ότι μετατρέπεται το ΣΕΠΕ σε Ανεξάρτητη Αρχή θα μπορούσε να θεωρηθεί ως θετική παρέμβαση. Όμως, πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που λαμβάνει χώρα σε μια πολύ ιδιαίτερη περίοδο. Η χώρα εξέρχεται από μια μεγάλη υγειονομική κρίση και υπάρχει η ανάγκη για μεγαλύτερη ρύθμιση σε μια αγορά εργασίας που μοιάζει απορρυθμισμένη, λόγω και της πανδημίας. Με τη μεταρρύθμιση αυτή, όμως, το ΣΕΠΕ μπαίνει σε μια μακρά μεταβατική περίοδο, καθώς θα πρέπει να εκδοθούν υπουργικές αποφάσεις και στη συνέχεια να στελεχωθεί η όποια Ανεξάρτητη Αρχή. Επίσης, πουθενά στο σχέδιο νόμου δεν υπάρχει η πρόβλεψη για ενίσχυση σε προσωπικό στο ήδη υποστελεχωμένο ΣΕΠΕ. Όλα αυτά σε μια περίοδο όπου, εκ του νομοσχεδίου, θα προκύψουν άμεσα σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία της αγοράς εργασίας, για τις οποίες η Επιθεώρηση Εργασίας ίσως θα έπρεπε να βρίσκεται σε πλήρη ετοιμότητα και όχι σε στάδιο μετάβασης.
