Σε δικαστική συντριβή του δόγματος της "αμυντικής στάσης της αστυνομίας" που εκφράστηκε το 2008 από τον τότε υπουργό Εσωτερικών της κυβέρνησης Καραμανλή, Προκόπη Παυλόπουλο, προχωρεί με εννέα αποφάσεις του το Συμβούλιο της Επικρατείας, καθορίζοντας το ρόλο της αστυνομίας και την υποχρέωσής της στην προστασία (και) της περιουσίας από βανδαλισμούς.
Πρόκειται για τη δικαστική δικαίωση επιχειρηματιών που είδαν τις εταιρείες τους να καταστρέφονται γύρω από το Πολυτεχνείο το 2008, στα επεισόδια που ακολούθησαν την δολοφονία ενός παιδιού από αστυνομικό, του Αλ. Γρηγορόπουλου από τον Επαμεινώνδα Κορκονέα.
Το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας (Α' Τμήμα του ΣτΕ) με εννέα αποφάσεις του δικαίωσε επιχειρήσεις που υπέστησαν ζημίες στα επεισόδια που σημειώθηκαν μετά την δολοφονία του ανηλίκου μαθητή, στις οποίες επιδικάστηκαν συνολικά αποζημιώσεις της τάξεως του 1.868.000 ευρώ, τις οποίες το Δημόσιο οφείλει να καταβάλει, εντόκως.
Οι προσφεύγοντες επιχειρηματίες υποστήριζαν πως οι ζημιές που υπέστησαν οφείλονται σε παραλήψεις της Αστυνομίας να λάβει τα κατάλληλα μέτρα (προληπτικά και κατασταλτικά) που επιβάλλονται από τις περιστάσεις. Σε πρώτο βαθμό δικαιώθηκαν, αλλά το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών ανέτρεψε την πρωτόδικη απόφαση με το σκεπτικό ότι η ΕΛ.ΑΣ. είναι αδύνατον σε μια τέτοιου είδους αιφνίδια και γενικευμένη βίαια κατάσταση να ενεργεί για την φύλαξη όλων των επιχειρήσεων και ότι οι προσφεύγουσες επιχειρήσεις δεν προέβαλαν συγκεκριμένες παραλήψεις της Αστυνομίας. Ωστόσο, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο ανέτρεψε τις εφετειακές αποφάσεις ως μη νόμιμες και δικαίωσε τις επιχειρήσεις.
"Η προστασία της περιουσίας των πολιτών...αποτελεί υποχρέωση των αστυνομικών οργάνων”
Το δικαστήριο με εννέα αποφάσεις του (1964 έως 1972/2021) με πρόεδρο την αντιπρόεδρο Σπυριδούλα (Σίσσυ) Χρυσικοπούλου και εισηγήτρια την πάρεδρο Χαρίκλεια Χαραλαμπίδη, αποφαίνεται ξεκάθαρα ότι ανεξαρτήτως συνθηκών, η Αστυνομία υποχρεούται να προστατεύει την περιουσία των πολιτών από βίαια επεισόδια και καταστροφές κατά την διάρκεια μαζικών κινητοποιήσεων πολιτών, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν για τις κινητοποιήσεις αυτές είναι ενήμερη και, κατά το παρελθόν, σε ανάλογες κινητοποιήσεις είχαν εκδηλωθεί και πάλι έκτροπα και ήταν αναμενόμενη ανάλογη εξέλιξη:
"Η προστασία της περιουσίας των πολιτών από βίαια επεισόδια που εκδηλώνονται στο πλαίσιο οποιασδήποτε μορφής μαζικής κινητοποίησης πολιτών αποτελεί υποχρέωση των αστυνομικών οργάνων, η εκπλήρωση της οποίας δεν εναπόκειται στην διακριτική τους ευχέρεια. Επομένως, αν τα αστυνομικά όργανα παραλείψουν παντελώς να επέμβουν για να προστατεύσουν την περιουσία του πολίτη η οποία απειλείται, υπό τις ανωτέρω περιστάσεις, η παράλειψη αυτή είναι παράνομη και συνεπώς συντρέχει η απαιτούμενη για την θεμελίωση αστική ευθύνη του Δημοσίου".
-"διακριτική ευχέρεια διαθέτουν τα αστυνομικά όργανα μόνο ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα ενεργήσουν, δηλαδή ως προς την επιλογή του είδους των μέτρων που πρέπει να λάβουν προς εκπλήρωση της υποχρέωσης τους, δυνάμενα –κατόπιν εκτίμησης- να επιλέξουν και να εφαρμόσουν το καταλληλότερο για την συγκεκριμένη περίπτωση επιχειρησιακό σχέδιο. Στην ειδικότερη περίπτωση κατά την οποία τα αστυνομικά όργανα αν και επεμβαίνουν και επιχειρούν, δεν λαμβάνουν κανένα συγκεκριμένο μέτρο για να προστατεύσουν την περιουσία του πολίτη, η επιλογή της αποχής τους από κάθε ενέργεια, ειδικώς προς το σκοπό του αγαθού της περιουσίας, συνιστά υπέρβαση των άκρων ορίων της ευχέρειας τους και για το λόγο αυτό είναι παράνομη".
Ευθύνη
Είναι γνωστό ότι σύμφωνα με το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, η περίπτωση ανωτέρας βίας αποτελεί απαλλακτικό λόγοι από την ευθύνη του Δημοσίου για καταβολή αποζημιώσεων , αλλά εν προκειμένω "δεν συνιστούν περίπτωση ανωτέρα βίας, βίαια επεισόδια ιδιαίτερης μεγάλης έντασης και έκτασης που κλιμακώνονται και εξαπλώνονται σταδιακά και λαμβάνουν χώρα σε πολλά σημεία ταυτοχρόνως με συνέπεια τη διάσπαση των αστυνομικών δυνάμεων και κατ΄ επέκταση τη μείωση της αποτελεσματικότητας τους, αν αυτά τα επεισόδια μπορούσαν να προβλεφθούν κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και να τεθούν υπό έλεγχο εγκαίρως, πριν δηλαδή εξαπλωθούν και καταστούν ανεξέλεγκτα με την λήψη άμεσων, αναγκαίων και πρόσφορων μέτρων".
Οι δικαστές αναφέρονται στα στοιχεία που συνιστούν την προβλεψιμότητα των βίαιων επεισοδίων μεγάλης έντασης και έκτασης με ζημιογόνες συνέπειες. Βίαια επεισόδια, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και ιδίως με βάση τις κρατούσες κάθε φορά κοινωνικές συνθήκες, "αποτελούν συνήθη ή τουλάχιστον δεν αποτελούν ασυνήθη κατάσταση" την στιγμή μάλιστα που υπάρχουν πληροφορίες ή σοβαρές ενδείξεις για "μαζική κινητοποίηση εξαγριωμένων ή αγανακτισμένων πολιτών ή κοινωνικών ομάδων".
Κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, "η είδηση θανάτου ανηλίκου (σ.σ.: Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου) στην περιοχή των Εξαρχείων από πυροβολισμό αστυνομικού είναι λίαν πιθανό έως αναμενόμενο να προκαλέσει έντονη κοινωνική αντίδραση, να οδηγήσει σε άμεση μαζική κινητοποίηση πολιτών στα αστικά κέντρα και συνακόλουθα να πυροδοτήσει ανά πάσα στιγμή κοινωνική έκρηξη....πολλώ μάλλον δεν συνιστούν περίπτωση ανωτέρας βίας, βίαια επεισόδια και βανδαλισμοί που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο προγραμματισμένης πορείας διαμαρτυρίας όταν το ίδιο γεγονός που πυροδότησε την διαμαρτυρία έχουν ήδη λάβει χώρα βίαια περιστατικά μεγάλης έντασης και έκτασης, καθώς και εκτεταμένες φθορές και καταστροφές είτε στην ίδια περιοχή είτε σε άλλη, εφόσον ανά πάσα στιγμή μια τέτοια εξέλιξη είναι αναμενόμενη με μεγάλη πιθανότητα και άρα είναι δυνατόν να προβλεφθεί και να αποτραπεί με άμεση ενέργεια και λήψη όλων των ενδεδειγμένων μέτρων, λαμβανομένης υπόψη της εξουσίας των αστυνομικών οργάνων να επιβάλλουν περιορισμούς στην διεξαγωγή συγκεντρώσεων ή συναθροίσεων ή να διυλίσουν συγκεντρώσεις και συναθροίσεις οι οποίες εκ του ότι εκτρέπονται σε πράξεις βίας κατά προσώπων είναι παράνομες".
capital.gr του Παναγιώτη Στάθη
