Ταμπλό χρηματιστηρίου εν μέσω έντονων διακυμάνσεων θυμίζει η αγορά ενέργειας, η οποία συνεχίζει να βρίσκεται στη δίνη της ενεργειακής κρίσης.
Με τη διαφορά ότι οι διακυμάνσεις αυτές δεν αφορούν κάποια επενδυτικά χαρτοφυλάκια που αναλαμβάνουν εν γνώσει τους επενδυτικό ρίσκο, αλλά συνολικά την οικονομία, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, που καλούνται να πληρώσουν πρωτοφανείς αυξήσεις για την κάλυψη βασικών ενεργειακών αναγκών τους σε ρεύμα και φυσικό αέριο.
Η κρίση, που έκανε τα πρώτα δειλά βήματά της στα τέλη του περασμένου καλοκαιριού, πλέον έχει κορυφωθεί, με τις τιμές να εκτοξεύονται πριν από τις γιορτές σε ιστορικά υψηλά. Ακολούθησε η εορταστική ραστώνη, η οποία έριξε για λίγο τις τιμές, ωστόσο, καθώς η οικονομία ξαναπαίρνει μπροστά και ανεβαίνει η ζήτηση, οι ανατιμήσεις επανέρχονται. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αγοράς, η σταθεροποίηση της αγοράς δεν πρόκειται να έρθει πριν από το τέλος του πρώτου τριμήνου, ίσως και εξαμήνου. Αλλά ακόμα και τότε η αγορά αναμένεται να σταθεροποιηθεί σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με πριν από το ξέσπασμα της κρίσης.
Αβεβαιότητα
Η έντονη μεταβλητότητα των τιμών στην ενεργειακή αγορά πηγάζει από τις μεγάλες διακυμάνσεις που παρατηρούνται τις τελευταίες εβδομάδες στο φυσικό αέριο.
Από τη μια πλευρά, οι γεωπολιτικές εντάσεις και κυρίως οι πιέσεις που ασκεί η Ρωσία περιορίζοντας τις ροές αερίου προς την Ευρώπη, με στόχο την αδειοδότηση του αγωγού Nord Stream 2, προκαλούν αναστάτωση και αβεβαιότητα στην αγορά. Από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια των εορτών είχαμε την άφιξη στην Ευρώπη φορτίων LNG από τις ΗΠΑ, που εκτόνωσαν λίγο τις πιέσεις.
Παράλληλα, ο ήπιος χειμώνας που διανύουμε αποτελεί ακόμα έναν παράγοντα που βοήθησε στην αποκλιμάκωση των τιμών. Ωστόσο τις τελευταίες ημέρες τα προβλήματα φαίνεται να επανακάμπτουν, καθώς οι αγορές της Ασίας εξάντλησαν τα αποθέματα που είχαν συγκεντρώσει στους αποθηκευτικούς τους χώρους, με αποτέλεσμα να απορροφούν εκ νέου τα φορτία LNG, περιορίζοντας την προμήθεια για την Ευρώπη.
Πώς αποτυπώθηκαν αυτές οι εξελίξεις στις χρηματιστηριακές τιμές TTF του φυσικού αερίου; Στις 21 Δεκεμβρίου καταγράφηκε ιστορικό ρεκόρ, με την τιμή να φτάνει στα 180 ευρώ/MWh. Ακολούθησε ένα 10ήμερο έντονης πτώσης, που έφερε τις τιμές μέχρι και τα 60 ευρώ/MWh. Τις πρώτες ημέρες του νέου έτους καταγράφεται νέα ανοδική τροχιά πάνω από τα 90 ευρώ/MWh, προς τα επίπεδα των 100 ευρώ/MWh. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της αύξησης, αξίζει να σημειωθεί ότι πέρυσι στις αρχές του έτους μέχρι και τον Μάιο η χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου κινήθηκε από τα 18 έως τα 25 ευρώ/MWh.
Αυτό το εξαιρετικά ευμετάβλητο και εύθραυστο περιβάλλον αναμένεται να συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά επισφαλείς τις όποιες προβλέψεις για το πού θα κινηθούν οι τιμές. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, πάντως, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να παρουσιάζουν αστάθεια τους επόμενους μήνες και, όταν σταθεροποιηθούν, αυτό θα γίνει σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με πριν από την κρίση. Οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις, που όμως δεν φαίνεται να επαληθεύονται προς το παρόν, μιλούν για μείωση στα 40-50 ευρώ/MWh, ενώ οι πιο ρεαλιστικές προβλέψεις τοποθετούν το νέο σημείο ισορροπίας της αγοράς στα 60-70 ευρώ/MWh.
Καθοριστική για την εξέλιξη των τιμών και τη σταθεροποίηση της αγοράς θεωρείται η υπόθεση του Nord Stream 2, η οποία θα ανοίξει τον δρόμο για αύξηση των ροών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ε.Ε., η οποία θα καθησυχάσει τις ανησυχίες για την επαρκή τροφοδοσία της ευρωπαϊκής αγοράς.
Σήμα από Gazprom
Το γεγονός ότι οι διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου δύσκολα θα επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα τεκμαίρεται και από τη στάση που τηρεί ο μεγαλύτερος προμηθευτής της Ευρώπης, η Gazprom.
Η ρωσική εταιρεία έχει ζητήσει και έχει πετύχει οι μακροχρόνιες συμβάσεις που διατηρεί με πελάτες να αποσυνδεθούν από τις τιμές του πετρελαίου (oil indexed) και οι τιμές να καθορίζονται από την τιμή TTF. Είναι προφανές ότι ο βασικότερος παίκτης της ευρωπαϊκής αγοράς δεν θα έπαιρνε ένα τέτοιο ρίσκο βασιζόμενος σε ευκαιριακές συγκυρίες.
Αυτό τουλάχιστον φάνηκε και στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που έγιναν μεταξύ της ΔΕΠΑ και της ρωσικής εταιρείας για την αναπροσαρμογή των όρων της ελληνορωσικής σύμβασης προμήθειας. Μέχρι πρότινος η τιμολόγηση του αερίου βασιζόταν σε ποσοστό 60% στην τιμή του πετρελαίου (oil indexed) και σε ποσοστό 40% στην τιμή του φυσικού αερίου (TTF). Η Gazprom προσήλθε στις διαπραγματεύσεις ζητώντας την πλήρη ανατροπή του status, με τιμολόγηση 100% βάσει TTF. Ωστόσο η ελληνική πλευρά, η οποία μάλιστα επιστράτευσε ακόμα και τις πολιτικές πιέσεις σε ανώτατο επίπεδο –το θέμα τέθηκε και στη συνάντηση του Β. Πούτιν με τον Κ. Μητσοτάκη–, πέτυχε η τιμολόγηση να γίνει το 2022 σε ποσοστό 80% TTF και 20% oil indexed.
Σημειώνεται ότι η σύμβαση που λήγει το 2026 αφορά σταθερές ετήσιες ποσότητες της τάξης των 2 δισ. κυβικών μέτρων, που αντιστοιχούν περίπου στο 60% του καλαθιού προμήθειας της ΔΕΠΑ. Το discount που πέτυχε η ελληνική εταιρεία έναντι των τιμών που ισχύουν στην αγορά ανοίγει τον δρόμο προκειμένου να εφαρμοστούν επιπλέον εκπτώσεις σε οικιακούς και επαγγελματικούς-βιομηχανικούς πελάτες το επόμενο διάστημα. Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, η τιμή που εξασφάλισε η ΔΕΠΑ για το φυσικό αέριο μεταφράζεται σε κόστος κάτω από τα 80 ευρώ/MWh, έναντι των 90-100 ευρώ/MWh που είναι η τρέχουσα τιμή του φυσικού αερίου.
Συνεχίζεται το ηλεκτροσόκ
Η ενεργειακή κρίση μπορεί να οφείλεται πρωτίστως στην κρίση τιμών του φυσικού αερίου, ωστόσο επηρεάζει καθοριστικά την αγορά ηλεκτρισμού, ιδίως μετά την απόφαση της Ε.Ε. για ταχύτερη απανθρακοποίηση του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής, η οποία συνεπάγεται τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τις μονάδες φυσικού αερίου. Έτσι, οι τιμές χονδρικής του ρεύματος, την περίοδο που το φυσικό αέριο κατέγραφε νέο υψηλό στα 180 ευρώ/MWh, βρέθηκαν και εκείνες σε πρωτόγνωρα επίπεδα: σε πολλές αγορές της Ευρώπης οι τιμές ξεπέρασαν τα 400 ευρώ, φτάνοντας σε ιστορικά υψηλά, όπως για παράδειγμα στη Γαλλία στις 21 Δεκεμβρίου, στα 452,94 ευρώ/MWh.
Μεταξύ των αγορών που επλήγησαν από τις υψηλές τιμές ήταν και η Ελλάδα (υψηλό στα 415,94 ευρώ/MWh). Το ανοδικό ξέσπασμα των τιμών του ρεύματος διήρκεσε όσο και αυτό του φυσικού αερίου, με τις τιμές να αποκλιμακώνονται σταδιακά τα Χριστούγεννα αλλά και με την είσοδο της νέας χρονιάς, ακόμα και κάτω από τα 100 ευρώ/MWh, κυρίως στις αγορές της κεντρικής Ευρώπης. Χαρακτηριστικό της μεταβλητότητας των τιμών και στην αγορά του ρεύματος είναι ότι μέσα σε διάστημα λίγων ημερών, π.χ., στην αγορά της Γερμανίας είχαμε τις τιμές να υποχωρούν από τα 416 έως και κάτω από τα 50 ευρώ/MWh.
Στις πρώτες ημέρες της νέας χρονιάς, πάντως, οι τιμές εμφανίζουν αποκλιμάκωση σε σχέση με τον Δεκέμβριο, στην περιοχή των 100 έως 150 ευρώ/MWh, με την Ελλάδα να βρίσκεται ελαφρά υψηλότερα, στα 167 ευρώ/MWh, λόγω του ιδιαίτερου τρόπου που τιμολογείται το φυσικό αέριο για τους ηλεκτροπαραγωγούς (μέσος όρος των προηγούμενων 30 ημερών).
Σε κάθε περίπτωση, ο Δεκέμβριος φαίνεται ότι ήταν ο πιο δύσκολος μήνας για τους καταναλωτές, καθώς, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του χρηματιστηρίου ενέργειας, η μέση τιμή της χονδρεμπορικής αγοράς διαμορφώθηκε στα 235,38 ευρώ/MWh, σχεδόν 7 ευρώ ακριβότερα από τα 228,87 ευρώ/MWh του Νοεμβρίου. Αυτό σημαίνει ότι θα ενεργοποιηθούν περαιτέρω προς τα πάνω οι ρήτρες που περιλαμβάνονται στα τιμολόγια ρεύματος, προκαλώντας νέες αυξήσεις που θα επωμιστούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, στα επίπεδα των 30-31 σεντς/KWh.
Αντίθετα, για τον Ιανουάριο, εάν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση των πρώτων ημερών, ενδέχεται να περιοριστούν κατά ένα μέρος οι αυξήσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει βεβαίως ότι θα επιστρέψουμε στα προ κρίσης επίπεδα. Ενδεικτικά, για τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου, με τη χονδρική τιμή στα 167 ευρώ/MWh, προκύπτει λιανική τιμή στα 20-23 σεντς/KWh, δηλαδή έως και 11 σεντς/KWh φθηνότερα από την τιμή του Δεκεμβρίου (πάντα υπό την αίρεση ότι δεν θα υπάρξει εκ νέου έκρηξη των τιμών χονδρικής). Αξίζει να αναφερθεί, πάντως, ότι προ κρίσης τα ανταγωνιστικά τιμολόγια των ιδιωτών παρόχων έφταναν σε κόστος τα 6 σεντς/KWh, ενώ της ΔΕΗ τα 11 σεντς/KWh.
Σβήνουν φουγάρα
Οι υψηλές τιμές της ενέργειας, που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό και για τις πληθωριστικές πιέσεις που καταγράφονται στο μέτωπο της οικονομίας, προκαλούν έντονες αναταράξεις και στη βιομηχανία, ιδίως σε εκείνες τις επιχειρήσεις που είναι πιο ενεργοβόρες. Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί είναι και η πρόσφατη αποκάλυψη του προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αθηνών Πειραιώς, Δ. Μαθιού, ότι μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων της μεταποίησης προχωρούν σε περιορισμό ή ακόμα και αναστέλλουν προσωρινά την παραγωγή τους και τις εξαγωγικές τους δραστηριότητες.
"Υπό τις παρούσες συνθήκες, οι ελληνικές βιομηχανίες και βιοτεχνίες αναγκάζονται να περιορίσουν ή και να κλείσουν προσωρινά τις εγκαταστάσεις τους. Ιδιαίτερα για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, η συνεχιζόμενη αυτή κατάσταση επηρεάζει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους στις διεθνείς αγορές, καθώς το ενεργειακό κόστος αποτελεί υψηλό μερίδιο του κόστους παραγωγής και δραστηριότητάς τους", ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μαθιός.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό. Πρόσφατα η Eurofer, o ευρωπαϊκός σύνδεσμος των χαλυβουργιών, προειδοποίησε ότι τα αυξημένα ενεργειακά και κλιματικά κόστη δεν είναι βιώσιμα για τη βιομηχανία, η οποία ήδη βρίσκεται αντιμέτωπη με μείωση της παραγωγής στο καλύτερο σενάριο ή ακόμα και με κλείσιμο μονάδων. Κάποιες εταιρείες, μάλιστα, ήδη προχώρησαν σε περικοπές, όπως η αμερικανική βιομηχανία Alcoa, η οποία ανακοίνωσε ότι σταματά την παραγωγή πρωτογενούς αλουμινίου στο εργοστάσιο San Ciprian στην Ισπανία. Αλλά και η Norsk Hydro ανακοίνωσε πλάνα μείωσης της παραγωγικής δυναμικότητας στο 60% στο εργοστάσιο της Σλοβακίας.
Μέτρα κυβέρνησης
Καθώς νοικοκυριά και επιχειρήσεις λαμβάνουν και θα συνεχίσουν να λαμβάνουν τους αυξημένους λογαριασμούς ρεύματος τουλάχιστον μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου, η κυβέρνηση προχώρησε στην ανακοίνωση ενός νέο πακέτου στήριξης, συνολικού ύψους 395 εκατ. ευρώ, για τον μήνα Ιανουάριο.
Το πακέτο περιλαμβάνει επιδοτήσεις τόσο για τους λογαριασμούς ρεύματος όσο και για τους λογαριασμούς φυσικού αερίου, ενώ επεκτείνεται, εκτός από τα νοικοκυριά, και σε όλες τις επιχειρήσεις, επαγγελματικούς και εμπορικούς πελάτες και αγρότες, με στόχο να αποκρουστούν οι πληθωριστικές πιέσεις και η ενδεχόμενη μετακύλιση του αυξημένου κόστους ενέργειας στις τιμές των προϊόντων.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις που έκανε ο αρμόδιος ΥΠΕΝ, Κ. Σκρέκας, συνεχίζεται η οριζόντια επιδότηση όλων των οικιακών καταναλωτών για την κύρια κατοικία τους με κλιμακωτή ενίσχυση στο 80% της αύξησης για τις πρώτες 150 κιλοβατώρες και το 60% της αύξησης για τις επόμενες 150 κιλοβατώρες, που σημαίνει ότι η μέση μηνιαία επιδότηση θα φτάσει τα 42 ευρώ. Για πρώτη φορά τον Ιανουάριο επιδοτούνται οριζόντια και οι μη οικιακοί επαγγελματικοί πελάτες με το 50% της αύξησης για το σύνολο της κατανάλωσης (65 ευρώ/MWh), με το κόστος του μέτρου να ανέρχεται στα 133 εκατ. ευρώ. Για το φυσικό αέριο θα επιδοτηθούν οι οικιακοί καταναλωτές με 20 ευρώ / θερμική μεταβατώρα. Επιπλέον, η ΔΕΠΑ Εμπορίας θα παράσχει έκπτωση 20 ευρώ / θερμική μεταβατώρα για όλη την κατανάλωση. Το συνολικό ύψος του μέτρου για τον Ιανουάριο φτάνει τα 54 εκατ. ευρώ. Για τους μη οικιακούς εμπορικούς και βιομηχανικούς καταναλωτές για τον Ιανουάριο η επιδότηση θα ανέλθει στα 30 ευρώ ανά θερμική μεταβατώρα. Το σύνολο της ενίσχυσης ανέρχεται σε 51 εκατ. ευρώ.
capital.gr του Χάρη Φλουδόπουλου
