Ο ναρκισσισμός είναι ένας όρος που τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και πιο συχνά. Πρόκειται με απλά λόγια για μια διαταραχή προσωπικότητας που χαρακτηρίζει κυρίως έναν άνθρωπο που φέρει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά και ίσως το πιο χαρακτηριστικό, είναι η αίσθηση της «υπεραξίας» σε σχέση με τους άλλους και η πεποίθηση ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αυτόν.
Επίσης οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ώς «νάρκισσοι», έχουν έντονη την ανάγκη για κυριαρχία στους άλλους,τους οποίους και θεωρούν κατώτερους. Επιπλέον δεν υποβάλουν ποτέ τον εαυτό τους σε αυτοκριτική και αντιμετωπίζουν την οποιαδήποτε κριτική ως «απειλή».
Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά ενός «νάρκισσου», είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης, η ικανότητα δηλαδή να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων κι εδώ θα σταθούμε.Η μητρότητα είναι μια τεράστια αλλαγή στη ζωή μιας γυναίκας.
Όταν μια γυναίκα γίνεται μητέρα,καλείται να επαναπροσδιορίσει όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα πράγματα,αλλά ίσως και όλη της την ύπαρξη.
Όσο αλληλεπιδρά με το παιδί και καθώς αυτό μεγαλώνει, λίγο ως πολύ πολλές φορές θα αναρωτηθεί αν είναι επαρκής, αν λειτουργεί ικανοποιητικά ως μητέρα και εν τέλει αν μεγαλώνει ένα ευτυχισμένο παιδί.
Τι γίνεται όταν μία γυναίκα με έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία γίνεται μητέρα; Η γνωστή Παιδοψυχολόγος-Λογοπαθολόγος κ.Χριστίνα Μπογιατζή απαντά αποκλειστικά στο govastileto.gr και τη Μαριάντζελα Χατζηεφραιμίδου.
Είναι δεδομένο ότι μια γυναίκα νάρκισσος θα γίνει μία μητέρα νάρκισσος;
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μία διαταραχή που ποτίζει, διαβρώνει όλη την προσωπικότητα (γι’ αυτό και ο όρος«διαταραχή» δεν αναφέρεται σε συμπεριφορά, αλλά σε κάτι πιο βαθύ και δομικό όπως η προσωπικότητα) και συνεπώς, ένας άνθρωπος με την εν λόγω διαταραχή, θα είναι παντού έτσι, όποιον ρόλο (γονεϊκό,συντροφικό κτλ) και αν υποδυθεί. Μία γυναίκα νάρκισσος, ΕΙΝΑΙ πάντα μία μάνα νάρκισσος εφόσον έχει δικά της παιδιά.
Πώς μπορούμε εμείς οι ίδιες να αντιληφθούμε αν είμαστε μητέρες νάρκισσοι; Είναι αυτό εφικτό;
Είναι εφικτό να αντιληφθούμε εάν μία μητέρα έχει αυτή τη διαταραχή όμως αυτός που σίγουρα την αντιλαμβάνεται,είτε συνειδητά είτε όχι είναι το ίδιο το παιδί.
Οι μητέρες νάρκισσοι έχουν μία τάση να φαίνονται δοτικές προς το παιδί τους όταν κάποιος τις κοιτάζει και τις αξιολογεί. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει εντός του ενδοοικογενειακού πλαισίου είναι εντελώς διαφορετικό. Θα καταλάβουμε ότι κάτι δεν πάει καλά, όταν διαπιστώσουμε στο παιδί μία δυσφορία, μία αμφιθυμία προς εκείνη, πράγμα που όμως δεν είναι απόλυτος δείκτης, ωστόσο κινεί υποψίες.
Πώς αντιμετωπίζει μια μητέρα νάρκισσος τη μητρότητα;
Οι μητέρες με ναρκισσισμό χρησιμοποιούν τα παιδιά τους ως δικές τους προεκτάσεις, τα θέλουν ως δικά τους αντίτυπα, χωρίς δική τους βούληση, χωρίς ελεύθερη γνώμη. Βλέπουμε συχνά εκείνο το θέατρο που διαδραματίζεται όταν παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως θύματα των παιδιών τους, ότι «αυτό το παιδί με κουράζει, δεν με καταλαβαίνει» κτλ και εκεί σίγουρα κάτι δείχνει ανησυχητικό.
Το πιο σοβαρό όμως από όλα, είναι ότι η μητέρα νάρκισσος, ενώ θα έπρεπε σαν μάνα να είναι η φωλιά των συναισθημάτων του παιδιού, ένας θεσμοφύλακας για αυτά, ένα ζεστό θερμοκήπιο, γίνεται ένας θάλαμος αερίων ενοχοποιήσεις και απαξίωσης. Το παιδί νιώθει συνεχώς ότι τα δικά του συναισθήματα δεν έχουν ποτέ αξία, προτεραιότητα αλλά και υπόσταση μερικές φορές.
Ποιες είναι οι μελλοντικές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού?
Το παιδί με μάνα νάρκισσο θα χάσει την αίσθηση του εαυτού του,θα αμφισβητεί συνεχώς τον εαυτό του, δεν θα τον εμπιστεύεται. Θα ζει μέσα σε μία αναξιότητα αγάπης από άλλους, θα έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, θα έχει ίσως και εξαρτητική συμπεριφορά, ενδεχομένως και εθισμούς.
Το παιδί που είναι κακοποιημένο απο ναρκισσίστρια μάνα, ενδεχομένως να έχει συμπτώματα γενικευμένου άγχους(γενικευμένη αγχώδης διαταραχή), φοβίες και ψυχαναγκασμούς.
Θα εμφανίσει στοιχεία διάχυσης ορίων εις βάρος του εαυτού του και στο τέλος θα καταλήγει επανατραυματισμένο.
Δυστυχώς η παρακαταθήκη που αφήνει η ναρκισσίστρια μάνα είναι τόσο δυσμενής που η θεραπεία είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Στην περίπτωση όμως που το παιδί δεν αντισταθεί στην κακοποίηση και την ψευδεπίγραφη μητρότητα,ενδεχομένως να ακολουθήσει την ίδια συμπεριφορά μέσα από την ταύτιση και την μίμηση. Το δεύτερο είναι πολύ χειρότερο διότι εκεί διαιωνίζεται διαγενεολογικά το τραύμα.
Μπορεί μια μητέρα νάρκισσος να επέμβει και με την κατάλληλη ψυχοθεραπεία να θεραπεύσει τη διαταραχή προς όφελός της και προς όφελος του ρόλου της ως μητέρα?
Η ναρκισσιστική διαταραχή μέχρι στιγμής, δεν έχει θεραπεία.Μικρό ποσοστό της κακοποιητικής συμπεριφοράς μπορεί να διορθωθεί, δεδομένης μίας σχετικής επιβολής από το περιβάλλον (πχ. από τον άλλον γονέα που προσπαθεί να προστατεύσει το παιδί) αλλά η θεραπεία σε βάθος δεν αφορά ακόμη σε κάτι που έχουμε διαπιστώσει, αποδείξει και πιστέψει στην παρούσα και ενεργή επιστημονική κοινότητα.
Χριστινα Μπογιατζή
Παιδοψυχολόγος-Λογοπαθολόγος
Υπ. Διδακτωρ ΕΚΠΑ-Ειδική Πραγματογνώμονας Πρωτοδικείου Αθηνών
govastileto.gr
