ΦΟΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας: Βροντερό όχι στην απόφαση του Υπουργού για μεταφορά των απορριμμάτων Δήμων Ερέτριας, Κύμης-Αλιβερίου και Καρύστου στο ΧΥΤΑ Θήβας

Έκτακτη συνεδρίαση πραγματοποίησε σήμερα το Διοικητικό Συμβούλιο του  ΦΟΔΣΑ και έλαβε την ακόλουθη απόφαση:  

Λήψη Απόφασης επί της Απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος & Ενέργειας για τη  μεταφορά των απορριμμάτων των Δήμων Ερέτριας, Κύμης-Αλιβερίου και Καρύστου στο ΧΥΤΑ  Θήβας

1. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (άρθρα 102 Συντάγματος, 75 ν. 3463/2006, άρθρο 84 ν.  3852/2010), οι ΟΤΑ α’ βαθμού έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα της διαχείρισης των αστικών  στερεών αποβλήτων. 

Ειδικότερα : 

α. Στο άρθρο 102 του Συντάγματος ορίζεται ότι: 

«1. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και  δεύτερου βαθμού. Υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκμήριο  αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Νόμος καθορίζει το εύρος και τις  κατηγορίες των τοπικών υποθέσεων, καθώς και την κατανομή τους στους επί μέρους βαθμούς.

Με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρμοδιοτήτων που  συνιστούν αποστολή του Κράτους.

2. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Οι αρχές  τους εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία, όπως νόμος ορίζει…

4. Το Κράτος ασκεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εποπτεία που συνίσταται αποκλειστικά  σε έλεγχο νομιμότητας και δεν επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη  δράση τους...»

β. Στο άρθρο 75 του ν. 3463/2006 ορίζεται ότι: «Αρμοδιότητες Ι. Οι δημοτικές και οι Κοινοτικές  αρχές διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας  και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και  της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Οι αρμοδιότητες των Δήμων και Κοινοτήτων αφορούν,  κυρίως, τους τομείς: α) ... β) Περιβάλλοντος, στον οποίο περιλαμβάνεται, ιδίως: 1. ... 2. Η προστασία και  διαχείριση των υδάτινων πόρων, η προστασία του εδάφους ... και η καταπολέμηση της ρύπανσης στην  περιφέρειά τους. 3. ... 4. ... η αποκομιδή και διαχείριση των αποβλήτων, καθώς και η κατασκευή,  συντήρηση και διαχείριση συστημάτων αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού και η λήψη  προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για την προστασία ... ιδιαίτερα των χώρων διάθεσης  απορριμμάτων από εκδήλωση πυρκαγιάς, σύμφωνα με την κείμενη σχετική νομοθεσία. ...».

γ. Στο άρθρο 94 του ν. 3852/2010 προβλέπεται ότι: «1. Στο άρθρο 75 παρ. Ι του Κώδικα Δήμων και  Κοινοτήτων και υπό τον τομέα β` («Περιβάλλον») προστίθενται οι ακόλουθες αρμοδιότητες: ... 25. Η  διαχείριση στερεών αποβλήτων, σε επίπεδο προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης,  επεξεργασίας, ανακύκλωσης και εν γένει αξιοποίησης, διάθεσης, λειτουργίας σχετικών  εγκαταστάσεων, κατασκευής μονάδων επεξεργασίας και αξιοποίησης, καθώς και  αποκατάστασης υφιστάμενων χώρων εναπόθεσης (ΧΑΔΑ)....» 

2. Η αρμοδιότητα αυτή εξειδικεύεται με τα άρθρα 227 και 228 του ν. 4555/2018, σύμφωνα με τα  οποία οι ΟΤΑ έχουν την αρμοδιότητα της συλλογής και μεταφοράς των αστικών στερεών αποβλήτων, με  την επιφύλαξη της παρ. 2 του άρθρου 228, ενώ οι Φο.Δ.Σ.Α. έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα της  επεξεργασίας των αστικών στερεών αποβλήτων.

α. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 227 του ν. 4555/2018, όπως ισχύει μετά από την  τροποποίησή του με το άρθρο 36 του ν. 4954/2022: 

«Αρμοδιότητες ΦΟΔΣΑ 

1. Οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟ.Δ.Σ.Α.) είναι αποκλειστικά αρμόδιοι για: α. την κατασκευή και λειτουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων και σταθμών  μεταφόρτωσης, σύμφωνα με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), πλην  αυτών που υλοποιούνται από τους Ο.Τ.Α. α` βαθμού, σύμφωνα με το άρθρο 228. Είναι δυνατόν να μην  γίνονται αποδεκτά απόβλητα, εξαιρουμένων των αστικών, τα οποία λόγω της σύνθεσης, του είδους ή της  ποιότητας και ποσότητάς τους δεν καθιστούν, με τις υπάρχουσες δυνατότητες, εφικτή την επεξεργασία  των αποβλήτων αυτών…»

β) Σύμφωνα με το άρθρο 228 του ν. 4555/2018, όπως ισχύει μετά από την τροποποίησή του με το  άρθρο 37 του ν. 4954/2022: 

«Αρμοδιότητες των δήμων επί Αστικών Στερεών Αποβλήτων 

1. Οι Ο.Τ.Α. α` βαθμού έχουν τις εξής αρμοδιότητες:

α. την εκπόνηση και υλοποίηση Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (Τ.Σ.Δ.Α.) στα διοικητικά όρια  του οικείου δήμου που αποτελεί τη βάση των συμβάσεων που συνάπτει ο δήμος με Συστήματα  Εναλλακτικής Διαχείρισης και άλλους φορείς διαχείρισης αποβλήτων. Το Τ.Σ.Δ.Α. πρέπει να είναι  σύμφωνο με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕ.Σ.Δ.Α.),

β. την εκπόνηση προγραμμάτων πρόληψης - μείωσης παραγωγής αποβλήτων και προετοιμασίας για  επαναχρησιμοποίηση,

γ. την οργάνωση και την εφαρμογή της διαλογής στην πηγή των αστικών αποβλήτων στα διοικητικά όριά  τους σύμφωνα με τα οικεία Τ.Σ.Δ.Α. και ΠΕ.Σ.Δ.Α.,

δ. την οργάνωση και εφαρμογή χωριστής συλλογής για τέσσερα (4) τουλάχιστον διακριτά ρεύματα  ανακυκλώσιμων αποβλήτων υλικών, ήτοι γυαλί, χαρτί, πλαστικά και μέταλλα από αστικά απόβλητα, οι  ίδιοι ή σε συνεργασία με Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης,

ε. την οργάνωση και εφαρμογή χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων που προέρχονται ιδίως από χώρους  εστίασης, νοικοκυριά, λοιπούς παραγωγούς και πράσινα απόβλητα πάρκων και κήπων, κατ` εφαρμογή  του άρθρου 50 του ν. 4819/2021 (Α` 129),

στ. τη συλλογή και μεταφορά των υπολειπόμενων σύμμεικτων αστικών αποβλήτων και των  προδιαλεγμένων ύστερα από Διαλογή στην Πηγή σε κατάλληλες υποδομές ανακύκλωσης, ανάκτησης ή  διάθεσης και με την επιφύλαξη των προβλέψεων του οικείου ΠΕ.Σ.Δ.Α.,..»

3. Στο άρθρο 55 του ν. 4819/2021, προβλέπεται μια εξαίρεση στον κανόνα της αποκλειστικής  αρμοδιότητας των ΦοΔΣΑ ως προς την επεξεργασία και υγειονομική ταφή των αστικών στερεών  αποβλήτων. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την παρ. 2εδ. γ’ του άρθρου αυτού: «γ) Για την αντιμετώπιση  προβλημάτων που προκύπτουν στη διαχείριση των Αστικών Αποβλήτων (ΑΑ), τα οποία οφείλονται σε  απρόβλεπτες καταστάσεις που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης  με κίνδυνο την υποβάθμιση του περιβάλλοντος ή να απειλήσουν τη δημόσια υγεία και δεν επιδέχονται  αναβολή, το αρμόδιο όργανο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται, για λόγους  δημοσίου συμφέροντος, να λάβει με απόφασή του οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο για την επίλυση του  προβλήματος, περιλαμβανομένης και της μεταφοράς των ΑΑ σε μία ή περισσότερες νομίμως  λειτουργούσες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Η ανωτέρω απόφαση δημοσιεύεται στην  Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και εκτελείται υποχρεωτικά από τους εμπλεκόμενους φορείς διαχείρισης  ΑΑ, βαρυνομένου του ωφελουμένου φορέα με το σύνολο της απαιτούμενης δαπάνης. Με απόφαση του  αρμοδίου οργάνου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να επιχορηγείται ο  ωφελούμενος φορέας για το σύνολο ή μέρος της απαιτούμενης δαπάνης και η σχετική δαπάνη βαρύνει  το Πράσινο Ταμείο. Η παρούσα περίπτωση εφαρμόζεται και στην περίπτωση άμεσης παύσης της  λειτουργίας των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ) που λειτουργούν σε  διαχειριστικές ενότητες περιφερειών, στις οποίες δεν υπάρχει νόμιμος εν λειτουργία Χώρος  Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ) προβλεπόμενος από το αντίστοιχο ΠΕΣΔΑ ή νόμιμος εν λειτουργία  χώρος αποθήκευσης. Για την έκδοση της απόφασης λαμβάνονται υπόψη ιδίως η φέρουσα ικανότητα  των εγκαταστάσεων παραλαβής των ΑΑ και το συνολικό κόστος διαχείρισης των ΑΑ. Τα ανωτέρω  ισχύουν κατ` αντιστοιχία και για την περίπτωση κατά την οποία εν λειτουργία ΧΥΤ έχει κορεστεί ή παύσει

τη λειτουργία του με απόφαση του αρμόδιου για τη διαχείρισή του οργάνου, η οποία δημοσιεύεται στην  Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.»

Σύμφωνα με τη διατύπωση της ανωτέρω διάταξης, για την απώλεια της συνταγματικά  κατοχυρωμένης αρμοδιότητας των ΦοΔΣΑ ως προς τον προσδιορισμό του χώρου ταφής αστικών  στερεών αποβλήτων και την άσκησή της από το ΥΠΕΝ, τίθενται δύο προϋποθέσεις: α. τα προβλήματα στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων να οφείλονται σε απρόβλεπτες  καταστάσεις που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης με κίνδυνο την  υποβάθμιση του περιβάλλοντος ή να απειλήσουν τη δημόσια υγεία και δεν επιδέχονται αναβολή,  β. το πρόβλημα να προκύπτει σε διαχειριστικές ενότητες περιφερειών, στις οποίες δεν υπάρχει  νόμιμος εν λειτουργία Χώρος Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ) προβλεπόμενος από το αντίστοιχο  ΠΕΣΔΑ ή νόμιμος εν λειτουργία χώρος αποθήκευσης, ή ο εν λειτουργία ΧΥΤ έχει κορεστεί ή παύσει  τη λειτουργία του με απόφαση του αρμόδιου για τη διαχείρισή του οργάνου.

Αν δεν πληρούνται οι δύο αυτές προϋποθέσεις, και ιδίως αν υφίσταται ΧΥΤ εντός μιας  διαχειριστικής ενότητας ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει ως αποδέκτης, το ΥΠΕΝ δεν αποκτά  αρμοδιότητα ώστε να εκδώσει απόφαση περί του χώρου υποδοχής των αστικών στερεών  αποβλήτων, επομένως η σχετική αποκλειστική αρμοδιότητα εξακολουθεί να ανήκει στον οικείο ΦοΔΣΑ.

Όπως έχει γίνει γνωστό και στο Υπουργείο, η χωρητικότητα του ΧΥΤΑ Ιστιαίας ανέρχεται σε  254.554 tn και η χωρητικότητα του ΧΥΤΑ Θήβας σε μόλις 42.700 tn στις 31 Αυγούστου 2022. Εν τούτοις, η υπουργική απόφαση, παράνομα, αυθαίρετα, αναιτιολόγητα και απολύτως  προκλητικά, αποφάσισε τη μεταφορά των απορριμμάτων στη Θήβα, χωρίς να λαμβάνει υπόψη ούτε το  στοιχείο της χωρητικότητας, όπως είχε εκ του νόμου υποχρέωση, και χωρίς να επικαλείται κανένα άλλο  λόγο.

4. Στο άρθρο 16 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999 Α΄ 45), ορίζονται τα εξής: «1. Η  διοικητική πράξη είναι έγγραφη… φέρει δε χρονολογία καθώς και υπογραφή του αρμοδίου οργάνου…».  Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, το διοικητικό όργανο που εκδίδει τη διοικητική πράξη,  πρέπει να έχει αρμοδιότητα για την έκδοσή της κατά το χρόνο της υπογραφής της, και κατά το  χρόνο της δημοσίευσής της.

Στην περίπτωση επομένως που εκδοθεί υπουργική απόφαση η οποία αποσκοπεί στη ρύθμιση του  ζητήματος της εναπόθεσης αστικών στερεών αποβλήτων Δήμου – μέλους του ΦοΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας  σε ΧΥΤΑ αρμοδιότητας του ΦοΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας, τότε η απόφαση αυτή θα έχει εκδοθεί από  διοικητικό όργανο που δεν έχει την αρμοδιότητα έκδοσής της.

Μια τέτοια διοικητική πράξη ανήκει στην κατηγορία των διοικητικών πράξεων που φέρουν σοβαρά  και προφανή νομικά ελαττώματα, τα οποία στερούν από την πράξη τη δυνατότητα να αποτελέσει το  σταθερό έρεισμα εννόμων σχέσεων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το νομικό ελάττωμα που  καθιστά ανυπόστατη μια τέτοια διοικητική πράξη, είναι η έκδοσή της από αναρμόδιο όργανο της  διοίκησης. Η πράξη αυτή αντιμετωπίζεται ως εξαρχής ανίσχυρη και χαρακτηρίζεται ως  ανυπόστατη. Πρόκειται για πράξη που εκδίδεται καθ’ υπέρβαση καθηκόντων, δηλαδή για πράξη που  εκδίδεται από κατά κλάδον αναρμόδιο όργανο, και επομένως κατά παράβαση του πλαισίου  αρμοδιότητας του οικείου υπηρεσιακού κλάδου. Κύρια συνέπεια του ανυπόστατου των διοικητικών  πράξεων είναι η εξαρχής έλλειψη εννόμων συνεπειών χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη έκδοση δικαστικής απόφασης ή ανακλητικής ή ακυρωτικής πράξης της Διοίκησης.

Στην περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας, με την υπ’ αρ. 10/29-07-2022 (ΑΔΑ: 98ΦΠ4653Σ5- 0ΚΦ) απόφασή της, η Γενική Συνέλευση των μετόχων του Φορέα μας, αποφάσισε την παύση  λειτουργίας του ΧΥΤΑ Χαλκίδας λόγω κορεσμού του, και τη μεταφορά των απορριμμάτων των  εξυπηρετούμενων από αυτόν Δήμων κατά ποσοστό 50 % στο ΧΥΤΑ Ιστιαίας και κατά 50% στο  ΧΥΤΑ Άμφισσας.

Δεδομένου λοιπόν ότι εντός της περιοχής ευθύνης του Φορέα υφίσταται χώρος για την  απόθεση των απορριμμάτων των Δήμων της Εύβοιας, ο Φορέας εξακολουθεί να έχει την  αρμοδιότητα να αποφασίζει το ΧΥΤΑ στον οποίο αυτά θα αποτεθούν.

Κατά συνέπεια, η εκδοθείσα υπ’ αρ. ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/96097/1669/22-09-2022 υπουργική  απόφαση, η οποία καθορίζει χώρους ταφής απορριμμάτων εντός της περιοχής ευθύνης του  Φορέα, παρά την αντίθετη άποψη του αρμόδιου νομικού προσώπου, με την επίκληση άλλων

λόγων που υποδεικνύουν σκοπιμότητα (π.χ. κόστος μεταφοράς κλπ) και η οποία δεν  αμφισβητεί τη νομιμότητα των αποφάσεων του αρμόδιου οργάνου της Αυτοδιοίκησης, πέραν  του ότι έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την προαναφερθείσα διάταξη του άρθρου 102 του  Συντάγματος, είναι ανυπόστατη ως εκδοθείσα από αναρμόδιο όργανο διοίκησης και ως εκ  τούτου δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα.

Επιπλέον, η ανυπόστατη υπουργική απόφαση οδηγεί και σε πλήρη καταστρατήγηση των  όρων χρηματοδότησης του έργου «ΜΕΑ/ΧΥΤΑ Θήβας» ως προς τους εξυπηρετούμενους  Δήμους, δημιουργώντας κινδύνους απώλειας της χρηματοδότησης. Ο ΧΥΤ Θήβας ως τελική  υποδομή διάθεσης των υπολειμμάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το συγχρηματοδοτούμενο  έργο της ΜΕΑ Θήβας το οποίο υπάγεται στους κανόνες του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου  της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαχείριση των αποβλήτων των Δήμων Θηβαίων, Αλιάρτου Θεσπιέων και Τανάγρας στις εγκαταστάσεις της Θήβας, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη  νόμιμη λειτουργία του έργου, το οποίο σχεδιάστηκε και συγχρηματοδοτήθηκε για αυτό το  σκοπό. Οποιαδήποτε ουσιαστική μεταβολή που επηρεάζει τη φύση, τους στόχους ή τους όρους  υλοποίησης της Απόφασης ένταξης της ΜΕΑ Θήβας με τελικό αποδέκτη το ΧΥΤ Θήβας, θα  οδηγήσει σε υπονόμευση των αρχικών στόχων της με επιβολή δημοσιονομικών διορθώσεων  στον Δικαιούχο και κατ’ επέκταση στους Δήμους-Μέλη.

Τέλος, η ανυπόστατη υπουργική απόφαση δεν λαμβάνει υπ’ όψη τους περιορισμούς που  τίθενται στη υπ’ αρ. Α5/2280/1983 Υγειονομική Διάταξη, «Προστασία των νερών που  χρησιμοποιούνται για την ύδρευση της περιοχής Πρωτευούσης από ρυπάνσεις και μολύνσεις»  (ΦΕΚ Β’ 720) καθιστώντας αδύνατη την τήρηση των υποχρεώσεων που προβλέπονται σε αυτή  ως προς την διαχείριση των παραγόμενων στραγγισμάτων με την υποδοχή επιπλέον  απορριμμάτων και κατά συνέπεια καθιστά μη νόμιμη τη λειτουργία του έργου.

ΚΑΤΟΠΙΝ ΑΥΤΩΝ

1. Ο Φο.Δ.Σ.Α. Στερεάς Ελλάδας δεν θα υλοποιήσει την ανυπόστατη υπ’ αρ.  ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/96097/1669/22-09-2022 υπουργική απόφαση.

2. Η υπηρεσία εντέλλεται να μην παραλάβει απορρίμματα κανενός Δήμου πέραν όσων ήδη  εξυπηρετούνται από το ΧΥΤΑ Θήβας, λόγω του ανυπόστατου της υπ’ αρ.  ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/96097/1669/22-09-2022 υπουργικής απόφασης.

3. Να ενημερωθούν άμεσα ο Πρωθυπουργός, οι Υπουργοί Περιβάλλοντος και Ενέργειας,  Εσωτερικών, Υγείας, Ανάπτυξης & Επενδύσεων, και το σύνολο των κοινοβουλευτικών  κομμάτων της χώρας, ότι ο Περιφερειακός ΦοΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας θα τηρήσει το Σύνταγμα  και τους νόμους του Κράτους και δεν θα υλοποιήσει την ανυπόστατη υπ’ αρ.  ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/96097/1669/22-09-2022 υπουργική απόφαση.

4. Να ενημερωθούν οι αρμόδιες Υπηρεσίες Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις  συνεχιζόμενες αυθαιρεσίες εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε  σχέση με τη σχεδίαση και λειτουργία των έργων επεξεργασίας αποβλήτων στη Στερεά  Ελλάδα.

5. Να ενημερωθεί η Εισαγγελία Πρωτοδικών Θηβών.

6. Να ενημερωθούν οι Υπηρεσίες (Σώμα Επιθεωρητών & Ελεγκτών Περιβάλλοντος Νοτίου  Ελλάδας, ΕΥΔΑΠ κλπ).

7. Να ζητήσει την έκτακτη συνεδρίαση των Δημοτικών Συμβουλίων των Δήμων Θηβαίων,  Αλιάρτου – Θεσπιέων, Τανάγρας και Λοκρών, προκειμένου να συντονιστούν με τους  κοινωνικούς φορείς της περιοχής τους για την αντιμετώπιση της προκλητικά παράνομης  αντιμετώπισης των τοπικών κοινωνιών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

8. Να ενημερωθούν σχετικά τα ΜΜΕ τοπικής, περιφερειακής και εθνικής εμβέλειας. 

Ο Εισηγητής

Χαράλαμπος Τσοκανής

Γενικός Διευθυντής